W ostatnich dniach miałam możliwość obejrzenia filmu „Wyzwolenie” w reżyserii Luca Côté i Janine Sagertz. Opowiada o wojennej traumie jakiej doświadczają weterani amerykańscy i o trudnym, często niemożliwym powrocie do normalnego życia. Dziennie samobójstwo popełnia 22 weteranów - wynika z raportu opublikowanego w 2010 przez resort ds. weteranów, 20% po powrocie ze służby doświadcza PTSD. Jest wiele wątków, które chciałabym poruszyć w tej tematyce, natomiast dziś w skrócie napiszę o tym, czym w ogóle PTSD jest (Post-traumatic stress disorder, czyli zespół stresu pourazowego).
Na początek dobrze będzie rozróżnić PTSD od stresu i stresu traumatycznego - PTS. To trzy różne od siebie reakcje.
Stres jest reakcją organizmu na negatywne, ale i pozytywne doświadczenia.
Najbardziej skrajną formą stresu będzie stres traumatyczny - czyli stres wywołany zdarzeniem traumatycznym. Zazwyczaj jest konsekwencją doświadczeń o ekstremalnym charakterze.
Natomiast PTSD to stres traumatyczny, który utrzymuje się po traumatycznym zdarzeniu - najczęściej ponad miesiąc. Jest to stosunkowo nowa kategoria diagnostyczna. Przede wszystkim PTSD wyróżnia to, że znacząco zaburza funkcjonowanie osób nim dotkniętych. Traumatyczne zdarzenie, które wywołało stres a w następstwie PTSD, nie zostaje zapamiętane oraz odsunięte w przeszłość. Trauma cały czas jest obecna. Pomimo, że zdarzenie minęło, osoby wciąż przeżywają je, reagując na nie w umyśle oraz w ciele, tak jak by cały czas trwało. Oczywiście PTSD nie rozwija się u każdego, kto doświadczył traumatycznego zdarzenia. Jest wiele przypuszczeń za tym, co wyróżnia te osoby, u których owo zaburzenie nie rozwinęło się. Przede wszystkim, jeśli chodzi o pozakliniczne czynniki, będą to historia rozwoju osoby, jej system przekonań, wcześniejsze doświadczenia, ewentualne wsparcie ze strony innych osób, zasoby radzenia sobie. Dla mnie natomiast najciekawsza będzie tutaj psychofizjologia traumy. Przede wszystkim istotna jest tutaj rola kortyzolu. Badania pokazują, ze jednostki z PTSD mają w większośći niższy poziom kortyzolu. Z czym to się wiąże? Zacznijmy od tego, że w zdrowej reakcji na traumatyczne zdarzenie, po dostrzeżeniu bodźca zagrażającego wysyłana jest poprzez układ limbiczny informacja o uwolnieniu adrenaliny oraz noradrenaliny w celu mobilizacji ciała do ucieczki. Kiedy traumatyczne wydarzenie już minęło wysyłana jest ponownie informacja o uwolnieniu kortyzolu, który zatrzymuje reakcję alarmową oraz uwalnianie adrenaliny i noradrenaliny, co przywraca homeostazę organizmu.
Niektóre badania pokazały, że u osób, które mają PTSD, uwalniana jest niewystarczająca ilość kortyzolu w wyniku czego reakcja alarmowa nie zostaje zatrzymana. Nie wiadomo natomiast czy niski poziom kortyzolu to kwestia czysto biologiczna czy jeszcze inna. Jeszcze ciekawszą dla mnie kwestią jest rola hipokampu oraz ciała migdałowatego. W skrócie: ciało migdałowate odpowiada za zapamiętywanie doświadczeń o dużym ładunku emocjonalnym natomiast hipokamp nadaje zdarzeniu kontekst czasowo - przestrzenny, umieszczając nasze doświadczenie w odpowiednim miejscu naszego życia i w odpowiedniej perspektywie. A przede wszystkim określa początek, środek oraz koniec zdarzenia.
Osoby z PTSD mają poczucie, ze ich trauma nie skończyła się jeszcze. Ich trauma nie jest umiejscowiona w historii jednostki; nie ma tutaj percepcji, że traumatyczne zdarzenie skończyło się już. Jest to bardzo ciekawa zależność. Dla osób z PTSD charakterystyczne jest właśnie powtórne przeżywanie zdarzeń traumatycznych w różnych formach i nieustanne, nadmierne pobudzenie układu nerwowego.
Bibliografia:
Rothschild Babette, “Ciało pamięta. Psychofizjologia traumy i terapia osób po urazie psychicznym”, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014, ISBN: 978-83-233-3733-1
